Λεπάντο, Ναυαρίνο, μια τζούρα ιστορίας, δρόμος!

La battaglia Naval di Lepanto. Giorgio Vasari.

Sala Regia. Βατικανό.

Στα 1570 μ.Χ. η Βενετία εξακολουθούσε να είναι η θαλάσσια υπερδύναμη και οι Οθωμανοί Τούρκοι ο άπιστος εχθρός. Αυτό βέβαια δεν τους είχε εμποδίσει αιώνες νωρίτερα (1204) να αλώσουν την "χριστιανική" Κωνσταντινούπολη, ηγούμενη της 4ης Σταυροφορίας. Υπήρξε μεγάλη ειρωνία το γεγονός ότι η μοίρα της ανατολικής χριστιανοσύνης κρίθηκε - και η μισή Ευρώπη καταδικάστηκε σε σχεδόν πέντε αιώνες μουσουλμανικής εξουσίας - από ανθρώπους που μάχονταν κάτω από το σημείο του Σταυρού.

Τώρα όμως η Ιστορία που θέλω να σας διηγηθώ έχει προχωρήσει στο 1571.

Οι συμβαλλόμενοι - η Ισπανία, η Βενετία και το παπικό κράτος - σύμμαχοι, υπό το λάβαρο της Ένωσης, είχαν μαχητική διάθεση. Πώς και γιατί, δεν είναι του παρόντος. Οι δύο στόλοι συναντήθηκαν την αυγή της 7ης Οκτωβρίου κοντά στο ακρωτήριο Σκρόφα, στην είσοδο του κόλπου της Πάτρας και ο Δον Χουάν ήταν αποφασισμένος να εμπλακεί άμεσα με τον εχθρό.

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου υπήρξε μια περήφανη νίκη για την Ένωση και τους χριστιανούς.

Η μερίδα του λέοντος από την επιτυχία πρέπει να αποδοθεί στον ίδιο τον Δον Χουάν, που κυβέρνησε έξοχα τον απείθαρχο και ετερόκλητο στόλο και χρησιμοποίησε καταπληκτικά τη δύναμη του πυρός, πράγμα που στο μέλλον θα επηρέαζε τη ναυτική πολεμική τέχνη.

Μεταξύ των χριστιανών τραυματιών υπήρξε κι ο Μιγκουέλ ντε Θερβάντες που επέβαινε στο Marguesa.  Τραυματίστηκε δυο φορές στο θώρακα ένα τρίτο χτύπημα του ακρωτηρίασε το αριστερό χέρι "για να δοξαστεί περισσότερο το δεξί", όπως είπε ο ίδιος αργότερα. Για τη ναυμαχία έλεγε ότι ήταν "το μεγαλύτερο γεγονός που έχει δει το παρόν και το παρελθόν ή που ελπίζει να δει το μέλλον" και ήταν πιο περήφανος για τη συμμετοχή του παρά για ο,τιδήποτε άλλο στη ζωή του.

Πραγματικά ήταν η τελευταία μεγάλη ναυτική συμπλοκή -μετά το Άκτιο και πριν από το Τραφάλγκαρ- που επρόκειτο να διεξαχθεί με γαλέρες και κουπιά, εμβολίζοντας η μια την άλλη. Η εποχή του ρεσάλτου και του κόσμου όπως τον ξέραμε, είχε περάσει.

Battle of Navarino: The 'Asia' engaging the ships of the Capitan Bey and Mohurrem Bey, illustration from 'Cassell's Illustrated History of England'

Τρείς αιώνες μετά, η Αγγλία είναι η θαλάσσια υπερδύναμη ενώ οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν είναι πάντα ο εχθρός. Η ασθενής οθωμανική αυτοκρατορία μάλλον εξυπηρετούσε τα εμπορικά της συμφέροντα στην ανατολική Μεσόγειο. Για το Ελληνικό Ζήτημα δε, οι Τούρκοι μοιάζουν να είναι ο μικρότερος αντίπαλος.

Η άρνηση και η κωλυσιεργεία του Ιμπραήμ να συμμορφωθεί στην τριμερή Ιουλιανή Σύμβαση του Λονδίνου ( μια από τις πολλές που επιχειρούσαν να διευθετήσουν το Ανατολικό Ζήτημα μεταξύ Αγγλίας, Ρωσίας και Γαλλίας ) , ήταν η αφορμή για τη ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Ναυαρίνο, 8 Οκτωβρίου 1827. Η σύμπτωση/συγκυρία του χρόνου με τη ναυμαχία στο Λεπάντο είναι εντυπωσιακή. 

Η επίθεση των συμμαχικών στόλων εναντίον του οθωμανο-αιγιπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο ήταν ολότελα αντίθετη με το τότε διεθνές δίκαιο. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία δεν βρίσκονταν σε κατάσταση πολέμου με το οθωμανικό κράτος. Ούτε είχε δωθεί σχετική εντολή στο ναύαρχο Κόρδιγκτων από την κυβέρνηση του για παρόμοια ενέργεια. Γι αυτό και ο βασιλιάς της Αγγλίας χαρακτήρισε το γεγονός "ατυχές" ενώ αντίθετα, ο τσάρος προβίβασε το δικό του ναύαρχο.

Μπορεί ο  μοναδικός λόγος επιτυχίας του άγγλου Κόρδιγκτων που διοικούσε τον κοινό αγγλο-γαλλο-ρωσικό στόλο να υπήρξε η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ οθωμανικού και αιγυπτιακού στόλου, αυτό όμως δεν μειώνει την αξία της θετικής έκβασης για τα εθνικά μας ζητήματα.

Mέχρι τις 12 Σεπτεμβρίου 1829 που δόθηκε η τελευταία μάχη του Αγώνα στην Πέτρα της Βοιωτίας, το ελληνικό κράτος είχε σχηματισθεί με βόρεια σύνορα τη γραμμή Αμβρακικού - Παγασητικού.


Τα στοιχεία - και μέρος κειμένων- πήραμε από την Ιστορία της Βενετίας, του John Julius Norwich, εκδόσεις Φόρμιγξ, από τη "Βαλκανική Βιβλιογραφία", Τομ.Β' και το βιβλίο ιστορίας της Β' Λυκείου, τεύχος Β', των Β.Σκουλάτου-Ν.Δημακοπούλου-Σ.Κόνδη, έκδοση 1989.