Εκλεκτικές συγγένειες

 

“Στη Μόσχα του 1918-1919 ό,τι το αρρενωπό, το ευθύ και χαλύβδινο υπήρχε μέσα μου, δεν μπορούσα να το μοιραστω με κανέναν. Στη Μόσχα του 1918-1919, ανάμεσα στους νέους του κύκλου μου –ας είμαστε ειλικρινείς- δεν υπήρχαν παρά αχρείοι. Είχαν μείνει μόνο “ οι σπουδαστές των Studio “ που γλίτωναν τον πόλεμο ακριβώς χάρη σε αυτά τα Studio που είχαν μόλις τότε δημιουργηθεί… και στις γενναιόδωρες προσφορές τους. Υπήρχαν ακόμη και τα μέλη της κόκκινης νεολαίας, που έρχονταν για μια σύντομη ανάπαυλα ανάμεσα σε δύο μάχες, νέοι εξαίρετοι ίσως, με τους οποίους όμως δεν μπορούσα να συνδεθώ φιλικά, καθώς ανάμεσα στο νικητή και το νικημένο, δεν μπορεί να υπάρξει φιλία…”

Η ιστορία της Σονέτσκα, σελ.107 

Marina Tsvetayeva

Μέσα στο βιβλίο, γραμμένο τέσσερα χρόνια πριν την αυτοκτονία της Τσβετάγιεβα, βρίσκεται η νεότητα της ολόκληρη, όπως η ίδια είχε ομολογήσει. Τα πρόσωπα της ιστορίας είναι πραγματικά, κυρίως ηθοποιοί και άνθρωποι του θεάτρου, στα πρώτα τους καλλιτεχνικά βήματα λίγο μετά τη Ρωσική Επανάσταση. Μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό της ρωσίδας ποιήτριας, σύγχρονη του Παστερνάκ και Μαγιακόφσκι.

Vladimir Mayakovski, 1924. 
Photograph by Aleksandr Rodchenko

( απόσπασμα από το ποίημα “Με όλη μου τη φωνή” του Vladimir Mayakovski, σε μτφ. Γιάννη Ρίτσου ).

Ένας βοθροκαθαριστής

και νερουλάς μαζί είναι η αφεντιά μου,

που εκκλήθηκα

κι επιστρατεύτηκα απ’ την επανάσταση.

Από των αφεντάδων τους ανθώνες έφυγα

Και στο μέτωπο τράβηξα.

Από την ποίηση έφυγα…

…

Όμως εγώ δάμασα

Τον ίδιο μου τον εαυτό

Και πάνω στο λαιμό

εχω πατήσει

των ίδιων μου

των τραγουδιών.

…

Μεταξύ των ανθρώπων υπάρχει μόνον η αλληλεγγύη του θανάτου. Ανά τους αιώνες, αυτή είναι η πικρή ιστορία του κόσμου. Νικητές ή νικημένοι, κάποια στιγμή βλέπουμε το όραμα μας να διαψεύδεται και αυτό είναι μια ήττα συλλογική, κοινός παρονομαστής στη ζωή όλων όσων έχουν μάθει να είναι πιστοί στην αλήθεια τους μέχρι τέλους. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι πρέπει να πάψουμε να πολεμάμε για τα πιστεύω μας ή ότι ο αγώνας είναι μάταιος. Ίσως όμως πολεμάμε σε λάθος μέτωπο, έναν εχθρό που δεν υπάρχει. Η κόλαση είναι οι άλλοι, δηλαδή εμείς οι ίδιοι.

Η φτώχεια είναι μια μορφή βίας. Το να σε υποχρεώνουν σε μια ζωή που δεν είναι η δική σου, είναι μια μορφή βίας. Το να μην είναι η υγεία και η παιδεία δικαίωμα αλλά φιλανθρωπία είναι μια μορφή βίας. Κάποιοι επιλέγουν, στη βία που καθημερινά υφίστανται, να μην απαντήσουν με βία όσο κι αν η εξουσία μας  θέλει έτσι. Ζώα.

Η Τσβετάγιεβα βρέθηκε απαγχονισμένη στο σπίτι της το 1941. Ο Μαγιακόφσκι τράβηξε τη σκανδάλη στις 14 Απριλίου 1930. “ Έπαψα να είμαι ποιητής… Τώρα είμαι… δημόσιος υπάλληλος”, φέρεται να λέει σε ρώσο φίλο του με τον οποίο πέρασε ένα βράδυ ο ποιητής, κάποια χρόνια πριν.

Η ανάλυση του Παστερνάκ για το βασικό κίνητρο που οδήγησε στην αυτοκτονία του Μαγιακόφσκι είναι λαμπρή : “ O Μαγιακόφσκι αυτοπυροβολήθηκε από περηφάνια, γιατί είχε καταδικάσει κάτι μέσα του… και με αυτό δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί ο αυτοσεβασμός του”.

Σε μια περίοδο που με δυσκολία κρατιόμαστε να μην κάνουμε έγκλημα, κάποιοι επιλέγουν να παραμείνουν άνθρωποι ως το τέλος. Κι αποχωρούν. Γελαστοί και γελασμένοι.

From left to right: Tamiji Naito, Boris Pasternak, Sergei Eisenstein, Olga Tretyakova (actress, wife of the poet Sergei Tretyakov), Lili Brik, Vladimir Mayakovsky, Voznesensky (soviet diplomat) and the translator. Moscow, May 1924 -by Anatole Cemenka (Semenka)